pabitra sambandh

जीवनको यो मोडमा आएर पनि म एउटा कथाको यी हरफहरू बारम्बार दोहोर्‍याई तेहर्‍याई प्रायः पढ्ने गर्दछु । एउटा परस्त्रीले परपुरुषसं“ग गर्ने प्रेम सधै अवैधानिक हुन्छ । यस्तै मान्यता र संस्कारबाट परिपोषित थिए“ म । त्यसैले यस्ता प्रेमका कथाहरूलाई जहिलेे पनि गैरकानुनी आ“खाले हर्ेर्थे अनि क्षणिक आवेगात्मक तिर्सना र मुर्ख्याइको संंज्ञा दिन्थे । यस्ता कथाहरू प्रचलित सामाजिक संंस्कार प्रति पनि कडा अव्यवहारिक प्रहार हो भन्ने ठान्दथ“े । तर होइन रहेछ , प्रेमको परिभाषा असीमित र अपरिमित रहेछ । प्रेम जहा“ पनि जसरी पनि फुल्न सक्दो रहेछ । तर त्यो पवित्र हुनर्ुपर्दछ भन्ने कुरालाई अहिले म मान्यता दिन थालेको छु । तिमीले दिएको प्रेम मेरो लागि एउटा शाश्वत र स्व्ाीकार्य थियो । तिमीले सत्यको पक्ष लिएका थियौ । संसार सारा मेरो विरुद्ध एक हु“दा तिमीले मेरो साथ दियौ । मेरो लागि बौद्धिक वकालत गर्‍यौ । तिमीले सत्यलाई विजयी बनायौ अनि मलाइ विजयी बनायौ । हो, यसरी विजारोपण गर्‍यौ तिमीले हाम्रो मायालाई । त्यो मायामा आदर्शता अनि सत्यको आकर्षा थियो । त्यसमा न त क्षणिक आनन्द थियो न त यौनतृप्तिको चाहाना । त्यो नदेखिएको अनि नछोइएको माया अति पवित्र थियो । यदि त्यो छोइएको र देखिएको भए अपवित्र र दुषित हुन सक्दथ्यो । त्यो माया सिप्पिभित्रको मोतीझै पवित्र र शुद्ध थियो । त्यहा“ न कुनै दाग थियो न कुनै क्लेश । मायामा नै सृष्टि हा“स्छ अनि सिर्जना फुल्छ । हो, त्रि्रो मायाले मलाई परिभाषित जीवन बा“च्न लालयित बनायो । मायाको त्यो राप यति रापिलो थियो, त्यसमा धेरै इष्र्या, डाहहरू ज्ालेर खरानी हुन सक्थे । त्यसैले त्यो राप म सधै तापिरहन चाहन्थ“े । तर भौतिकवादी जीवनले आर्दशवादी जीवनलाई बा“च्न दिदैन । त्यसैले व्यवहारले त्रि्रो र मेरो मायाबीच धेरै तगारो हाल्न आइदिन्छ तर म त्यसलाई अग्नि परीक्षाको अर्को रूप्ा मान्न पुग्दछु । यसै अग्निपरीक्ष्ँामा त्रि्रँे मायालाई सुरक्षित राख्न धेरै कोसिस गर्दछु । किनभने जीवनको मोडमा धेरै घटनाहरू घट्दछन् । तर सबैभन्दा महत्वपर्ूण्ा घटना त्रि्र्रँे र मेरो मायाको वीजारोपण भएकेा पवित्र घटना हो । म यसैमा बा“च्न चाहान्छु यसैमा हराउन चाहान्छु अनि यसैमा आफूलाई भुल्न चाहान्छु । किनभने मैले कहिले मायाको त्यो राप पाइन“ जुन मायामा उम“ग हुन्छ, उत्साह हुन्छ अनि जीवनप्रति सचेत भएर अघि बढ्ने सपनाहरू हृुन्छन् । म देख्छु त्रि्रँ आ“खाहरूमा मेरा सफलताका लागि अभीष्ट तैरिरहेको अनि म त्यसलाई पढेर बुझन खोज्दछु । मेरो अध्यारो मुखस“ग त्रि्रा भावहरू कुण्ठित हुन पुग्दछ्न् । अनि त्रि्रा दुखित भावहरू स“गै थाहा नै नपाई म पीडीत भइरहेको हुन्छ । सबै कुरा चाहेर हु“दैन अनि सबै नचाहेका नहुन पनि सक्दैनन् । त्यसैले यसलाई नै प्रेमको अर्को रूप मान्न सकिन्छ । म तिमीदेखि भागेर टाढा जान खोज्दछु । तर समय र परिस्थितिले हाम्रो प्रेमलाई यति नजिक बनायेा कि त्यो कहिलै टाढिन नै सक्दैन । शायद उचित मलजल र उचित वातावरणले यसलाई मौलाउ“दै लग्यो । त्यो झा“गिएर एउटा विशाल वृक्ष बन्न पुग्यो । जसको छहारी हामी सुस्ताउन थाल्या“ै । केही समय अगाडिदेखि एउटा सानो आत्मीयताको डोरीबाट शुरु भएकेा हाम्रो प्रेमले एउटा दह्रो झोलुङ्गे पुल बनाइसकेको छ । जहा“बाट हाम्रा अव्यtm भावहरू ओहोर दोहोर गर्दछन् अनि अप्रत्यक्ष रूप्ामा प्रतिक्रियाहरू व्यtm हुन पुग्दछन् । एउटा दह्रो प्रेमको लागि सुन्दर आत्मा हुन पर्दछ अनि स्वच्छ विचार पनि । जसमा प्रेमका सुन्दर फुलहरू म्ाुस्कुराउ“दै फुल्न सक्दछ । कहिलेकाही नचाह“दा नचाह“दै पनि हामी हाम्रो प्रेममा तीखा का“डा उमार्न पुग्दछँै । त्यसको घोचाइवाट म पिडीत हुन पुग्दछु । तर त्यस दुखद अनुभूतिलाई म हा“सी-ह“ासी स्वीकारिरहेको हुन्छु । शायद तिमी पनि मर्माहत बन्न पुग्छौ होला । अनि यसको सामाधानका लागि हामी सोच्न बाध्य हुन पुग्दछौ । प्रेममा मुटु दुख्नु स्व्भाविक हो । जसमा मिठास हुन्छ स्वर्गीय आनन्द हुन्छ । जसले प्रेमलाई माभmदछ अनि नौनी खर्‍याएझै खर्‍याउ“दछ । माझिएर, खारिएर निस्केको प्रेम विशुद्ध हुन्छ । त्यो आत्मीय प्रेम स्वीकार्य पनि हुन्छ । तिमी मजतिको भावुक नहुन पनि सक्छौ । तिमीले जीवनको सबैभन्दा ठुलो मान्यता व्यवहारलाई दिएका छौ । तर म व्यवहारस“ग सिद्धान्त खोजिरहेछु । म जीवनलाई कलात्मक रूपमा आर्दशताले सजाउन चाहान्छु । त्यो तिमीमा नहुन पनि सक्छ । कहिलेकाही अचेतन मन उड्न खोज्दछ, स्वतन्त्र भई अनि वहकिन थाल्दछ प्रेमको वासनास“गै । तर यो असान्दर्भिक हुन पुग्दछ हाम्रो जीवनको लागि । त्यसैले त म यसलाई बाध्न चाहान्छु र लगाम दिन चाहान्छु । यो आवश्यक पनि छ किनभने लगाम विनाको घोडाले कहिले पनि सफलता प्राप्त गर्न सक्दैन । अनि नबाधिएको हाम्रो माया पोखियो भने धेरै कुरो बगाउन सक्दछ । त्यसैले समाज व्यवहारबाट अछुत राखेर म हाम्रो माया बाध्न चाहान्छु । मस“ग प्रेमको भण्डार छ । किनभने म जीवनलाई पीडादायी बनाएर बा“च्न चाहान्न । मैले निस्वार्थ प्रेम खर्च गरिसकेको छु । तर तिमीप्रतिको मेरो प्रेममा अकै लगाव छ, अर्कै आकर्षा छ । प्रेमको अन्तिम रूप्ा मिलन लाई म मान्दिन“ । अमर प्रेम जहिले पनि मिलनमा बिलाउ“दछ । हाम्रो प्रेम नवयौवनाहरूले क्षणिक आनन्दमा रमाउने प्रेम होइन । हाम्रो प्रेम शाश्वत हो, सत्य हो अनि अमर हो । जुन प्रेम र्सर्ूयको किरण स“गै, फूलकेा वासना स“गै , क्षितिजको उषा स“गै हासिरहन्छ अनि बा“चिरहन्छ । यस्तै अभिव्यtmि पोखिएको थियो उनको कथामा । उनको कथा प्रकाशित हु“दा निकै हलचल भयो रे । अन्त्यमा यही कथाको कतिपय अंशले उनको श्रीमानस“ग पारपाचुके भएकेा कुरा हल्ला मार्फ मेरो कानमा परेको थियो । यो कथा प्रकाशित भएपछि उनका श्रीमानलाई अफिस सकिएपछिको खाजास“गै उसका साथीहरूले कथाको प्रसंग उठाइ "भाउजुको मनको मन्दिरमा अरू कोही छ जस्तो छ बिष्णुजी, साहित्यकारहरूको विश्वास हुदैन" भनेर शंका उपशंकाका बीउ मस्तिष्कमा छरिदिएका थिए रे † अनि त्यही बीउ झंगिएर बृक्ष बनेर ढल्यो रे † उनको भाग्यमा मैले यस्तै हल्ल्ाा सुनेको थिए । एकदिन हामी सबै साहित्यिक भेलामा रमाउन पुगेका थिया“ै । त्यो दिन घरजान ढिला भएको थियो । उनको श्रीमान धेरै समयसम्म ताला लगाएको ढोका रु“गेर बसे रे । यसै निहू“मा गूढ कुरा अर्कै पोखियो रे उसमाथि । झगडाको बीउ चर्कदै गयो । उनले भनिन रे कथाकारले जे पनि लेख्न सक्छ । त्यो वास्तविक नै हुन्छ भन्ने छैन । कतिपय काल्पनिकतामा फूलबुट्टां पारेर लेखिन्छ । सबै कथा आफनै परिवेशमा मात्र हु“दैन । तर जति नै सत्य ओकेले पनि उनका श्रीमान मान्न तयार भएनन् रे † उनी आफनो स्वतन्त्र लेखकीयतामा अरूको हस्तक्षेप मन नपराउने स्वभिमानी महिला थिइन् । त्यसैले उनीहरूको सहचर्या धेरै दिनसम्म टिक्न सकेन । अनि एकदिन पारपाचुकेमा गएर टुङ्गियो उनीहरूको कलह । साहित्यिक गतिविधिमा भाग लिने क्रममा धेरै समय हामीस“गै हुने गथ्यौ । मलाई थाहा थिएन उनको कथामा कतिको यथार्थ थियो वा थिएन भनेर । तर कतिपय ठाउ“मा सत्यको पक्ष लिने क्रममा म उनलाई साथ दिने गर्दथे । यो क्षेत्रमार् इष्या, डाह र खुट्टा तान्ने प्रवृति भएको हुनाले म सधै उनको निश्चल र शुद्ध व्यवहारको पक्ष लिने गर्दथे । जीवनलाई सिर्जनात्मक र कलात्मक बनाएर सजाउने क्रममा विभिन्न व्यक्तिहरूस“ग सर्म्पर्कमा रहनुपर्ने हुन्छ । त्यसक्रममा कोही पनि कसैको व्यक्तित्वस“ग प्रभावित हुन सक्दछ अनि त्यसको सुगन्ध सिर्जनामा फैलिएको पनि हुन सक्दछ । तर यहा“को समाजको संकर्ीण्ाताले त्यो सुगन्धलाई दर्ुगन्धित बनाई फैलाउने प्रयास गर्दछ । त्यसमा अद्वितीय प्रतिभाहरू मुनामा नै ओइलाउन सक्दछन् । हाम्रो समाजले त्यति धेरै पाचनशtmि पैदा गरिसकेको छैन जसले एउटा विवाहिता महिलाले कसैमाथि प्रेम गरेको कुरालाई सजिलै पचाउन सकोस् । यहा“ पुरुषहरूले जे पनि गर्न सक्छन अनि जे पनि लेख्न छुटछ । उसले खुुला रूपमा कसैलाई प्रेमको उजगार गर्न सक्छ अनि दुइटी र तीनवटीको पतिपरमेश्वर बनेर मर्दको उपाधि जित्न सक्छ । तर एउटी महिलाले स्वतन्त्र रूपले लेखेर काल्पनिकतालाई अ“गालो मार्न पनि सक्दिन । उनको श्रीमानले मसं“गको उसको सम्वन्धलाई शंकास्पद रूपमा हेरेको कुरा चर्चा मार्फ मैले पनि सुनेको थिए“ । मैले पनि मेरो एउटा कथामा उनको कथामा पोखिएको भाव जस्तै पोखेको थिए“ । तर म पुरुष थिए“ त्यसैले कसैले मेरो प्रतिकार गर्न सक्दैनथ्यो । तर उनले आफ्नो प्रतिभा प्रस्फुटन गर्ने क्रममा ठूलो सजायको भागीदार हुनुपर्‍यो । यो समाजको दोष थियो अनि उनको श्रीमानको प्रवृति र विचारको यसमा मैले गर्न सक्ने हर्ुमत केही थिएन सबैले आ-आफ्नो भागको पीडा आफैले बोक्नु पर्दछ । त्यो अरुले बोकिदिएर हुन्न रहेछ । हुने भए म उनको सम्पर्ूण्ा पीडा बोकेर उनलाई सुखै सुख मात्र दिन चाहान्थे । तर यो सम्भव थिएन । त्यसपछि उनको र मेरो समिप्य टुङगिएको थियो । किनभने शंकाका बीउहरू असरल्ल छरिएका थिए हाम्रा वरिपरि । त्यसैले यसको निवारण गर्न मैल धेरै कोसिस गरे तर सब र्व्यर्थ भए । उनको जिन्दगीमा यति ठूलो बज्र पर्न गयो जुन म मूकदर्शक भएर हेरिरहन बाध्य भए“ । आफ्नो प्रिय बस्तु, मुटुको टुक्रँलेे एक्लोपनमा दुखी जिन्दगी काट्नु पर्दा मलाई पनि मुटु नदुखेको होइन । यसै दुखाइले एकदिन मलाई उनी भए ठाउ“मा पुर्‍यायो । मैले विकल्पको खोजी गर्दै प्रश्नको मियो तर्ेसाएको थिए“ उनको अगाडि -"तपाईको जीवनप्रति मलाई सहानुभूति छ । यो सबको कारक म नै हु कि -" उनले मेरो प्रश्नको मियोमा विचारहरू पोख्तै भनिन् -"मेरा सिद्धान्तहरू बन्धक छन् । त्यसैले मैले आफूलाई स्वतन्त्र राख्न चाहेको हो । यसमा तपाईको कुनै दोष छैन । यो मेरो भाग्यको दोष हो । अनि यथार्थको प्रतिबिम्ब पनि । तपाई र मेरो पवित्र सम्बन्धलाई नकारात्मकरूपले मात्र हेरिएन मेरो सिर्जनशीलतालाई नै ठूलो चुनौति भएको हुनाले जिन्दगीलाई सम्झौता गर्ने क्रममा मैले यो निर्ण्र्ाालिनुपर्‍यो । हाम्रो पवित्र सम्बन्धलाई नै मैले जीवनको मूल उद्देश्य लिएर बा“च्ने प्रण गरेकी छु । उनले हाम्रो सम्बन्धप्रति नै उर्त्र्सग जाहेर गरेकी थिइन् । मलाई धेरै वर्षम्म उनको लागि केही गर्न सकिन भनेर पश्चाताप भइरह्यो । समयको वहाबसग उनको मेरो सम्बन्ध टाढिदै गयो । अतीतको कुहिरोले हाम्रो सम्बन्धलाई धमिलो बनाउ“दै लग्यो । आज जीवनले साठ्ठीऔ खुड्किलो पार गरिसकेको छ । अहिले पनि म मेरो जीवनको पानामा कोरिएका यी सुनौला कथाहरू पढ्ने गर्दछु । अब त मात्र जीवनका महत्वपर्ूण्ा क्षणमा बिताएका अमूल्य सम्झनाका तीता मीठा अनुभूतिहरू मात्र बाकी छन् । tulsi ram pandey